مقدمه
یکی از مهمترین خدمات بانک ها که مورد علاقه تمام اقشار جامعه قرار دارد، وام و تسهیلات است. اما آیا این دو یک مفهوم را می رسانند یا اینکه این مفاهیم با یکدیگر متفاوت است؟ میخواهیم در ادامه به بررسی این دو بپردازیم.
مفهوم تسهیلات فراتر و عام تر از وام است. برای روشن شدن این دو مفهوم تلاش می کنیم تعریف جامعی از هر دو ارائه کنیم.
تسهیلات چیست؟
تسهیلات بانکی همان خروجی های اصلی بانک ها هستند که از طریق آنها نقدینگی های سرگردان جامعه، به مبادی تعریف شده و هدفمند اقتصادی تزریق می شود. بدین معنی که یک بانک با تجهیز منابع (شامل سرمایه و حقوق صاحبان سهام و انواع سپرده ها و یا سایر بدهی ها) آنها را در راستای اهداف از قبل تعیین شده به مصرف می رساند.
به لحاظ لغوی کلمه تسهیلات از ریشه سهل کردن (آسان کردن) می آید.
ممکن است پرسیده شود کاربرد این تسهیلات چیست و به چه شکل باعث حمایت از بخش های اقتصادی می شود؟
در زندگی اقتصادی، معمولاً موضوع نقدینگی و احتیاج به آن از اهمیت فراوانی برخوردار است. شما وقتی یک کالایی را قسطی از بازار می‌خرید، در واقع فروشنده، خرید کالا را برای شما سهل کرده یا به شما تسهیلات داده است. اگر پولی را از کسی می‌گیرید به قصد اینکه با آن کار کنید و هر چه سود بدست آمد به نسبتی، بین هم تقسیم کنید، آن طرف به شما تسهیلات داده است چون شما به تنهایی پول نداشتید.
تسهیلات ممکن است به منظورهای مختلفی از جانب بانک اعطا شود. به عنوان مثال، بانک ممکن است سرمایه موردنیاز برای شروع یک فعالیت تجاری را پرداخت کند و در سود آن فعالیت تجاری شریک شود.
موارد اعطای تسهیلات
- اعطای وام به رفع احتیاجات ضروری اشخاص حقیقی مانند هزینه ازدواج و تهیه جهیزیه، هزینه درمانی، کمک هزینه تحصیلی، تعمیر و تامین مسکن، کمک برای ایجاد مسکن در روستاها.
- اعطای تسهیلات به شرکت های تعاونی به منظور ایجاد کار.
- اعطای تسهیلات به واحد های تولیدی به منظور کمک به افزایش تولید، راه اندازی واحدهای تولیدی راکد، توسعه کارگاههای تولیدی کوچک روستاها.
اهداف تسهیلات بانکی و انواع عقود استفاده شده در اعطای تسهیلات
مضاربه:
مضاربه عقدی است که بین بانک (صاحب سرمایه) و مشتری (عامل) منعقد شده و به موجب آن مشتری متعهد می‌شود تا با سرمایه‌ای که بانک در اختیارش قرار می‌دهد، یک فعالیت اقتصادی را آغاز کند و به این ترتیب بانک در سود حاصل از آن فعالیت شریک می‌شود.پس از فروش کالا و بازگرداندن اصل تسهیلات و سود ناشی از معامله با بانک، سود حاصل از معامله به نسبت مشخصی بین مشتری و بانک تقسیم می‌شود. مدت زمان این تسهیلات با توجه به بازار فروش کالای مورد نظر توافقی، حداکثر تا ۶ ماه و قابل تمدید تا ۱ سال است.
مشارکت مدنی:
منظور از مشارکت مدنی، عقد شراکت اشخاص حقیقی یا حقوقی متعدد بر اساس سهم نقدی یا غیر نقدی به منظور دریافت نفع مشترک بر طبق قرارداد است. در مشارکت مدنی افراد با توجه به فعالیتی مانند معامله و اجرای پروژه خاص با بانک مشارکت می‌نمایند.
جعاله:
جعاله عبارت است از الزام شخص (جاعل یا کارفرما) به ادای مبلغ یا اجرت معلوم (جعل) در مقابل انجام عملی معین طبق قرارداد. بانک ها می‌توانند به منظور ایجاد تسهیلات لازم برای گسترش امور تولیدی، بازرگانی و خدماتی با تنظیم قرارداد، مبادرت به جعاله نمایند. این تسهیلات به منظور توسعه فعالیت‌های اقتصادی و در بخش های صنعتی و معدنی، کشاورزی، ساختمانی، خدماتی، بازرگانی و به اشخاص حقیقی و حقوقی پرداخت می‌شود.
مرابحه:
مرابحه قراردادی است که به موجب آن عرضه کننده (بانک)، بهای تمام شده اموال و خدمات را به اطلاع متقاضی می‌رساند و سپس با افزودن سود مورد قبول بانک، آن را به صورت نقدی، نسیه دفعی یا اقساطی، به اقساط مساوی و یا غیرمساوی در سررسید یا سررسیدهای معین به متقاضی واگذار می‌کند.
فروش اقساطی:
فروش اقساطی عبارت است از واگذاری عین کالا به بهای معلوم به غیر به ترتیبی که تمام یا قسمتی از بهای مزبور به اقساط مساوی یا غیرمساوی در سررسیدهای معین دریافت گردد.
خرید دین:
خرید دین قراردادی است که به موجب آن شخص ثالثی، دین مدت دار بدهکار (مدیون) را به کمتر از مبلغ اسمی به صورت نقدی از داین خریداری نماید.
سلف:
از دیگر اهداف تسهیلات بانکی، می‌توان نوع سلف آن را نام برد. سلف به معنای پیش خرید نقدی محصولات واحدهای تولیدی با یک قیمت مشخص است، که به این ترتیب بخشی از سرمایه در حال گردش واحدهای تولیدی تأمین می‌شود.
تعریف وام چیست؟
وام به طور کلی قرض دادن نوعی پول سود دار است. که از زمانی مشخص بین قرض دهنده و قرض گیرنده رد و بدل می شود . این تبادل پول بین دو طرف به صورت های مختلفی انجام می شودکه از دیرباز و دوران باستان در جوامع بشری رایج شده است.
قوانین و میزان سود این نوع قرض دادن پول در جوامع مختلف امروزی متفاوت است و میزان بازپرداخت آن به شرایط مختلفی بستگی دارد.
معمولاً یک شرط برای این پرداخت تعیین می‌شود و آن، پرداخت اصل دارایی پرداخت شده و بهره آن است. طرفین معمولاً قبل از دریافت و پرداخت این مبلغ، نسبت به مقدار بهره توافق می‌کنند. بانک‌ها و مؤسسات مالی مختلف ممکن است پرداخت وام را به دلایل مختلفی از جمله برطرف نمودن مشکلات مالی یا رونق اقتصادی و خرید مسکن و …. پرداخت نمایند.
انواع وام
وجوه نقدی از جانب بانک‌ها و موسسات اعتباری به شکل‌های مختلفی به متقاضیان پرداخت می‌شوند. که از مهمترین انواع وام‌ها، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
ازدواج
خرید خودرو
خرید یا اجاره مسکن
بازنشستگان
مشاغل خانگی
کم بهره مستمری بگیران
جعاله
تفاوت بین وام و تسهیلات چیست؟
بنابراین به طور کلی در تفاوت بین وام و تسهیلات نکات زیر قابل اهمیت است:
- یک فرق وام و تسهیلات بانکی، در اهداف آنها است. وام و تسهیلات، دو واژه متفاوت با یکدیگر هستند. تسهیلات به منظور تأمین منابع مالی واحدهای صنعتی مختلف و رونق تولید انجام می‌شود. در حالی که وام، پولی است که به دلایل مختلف با یک سود مشخص اعطا می‌شود.
- در بحث وام، شما موظف هستید علاوه بر مبلغ اصلی وام، سودی را نیز پرداخت کنید و دیگر مسئله مشارکت پرداخت‌کننده وجه، در سود وجود ندارد.
دیگر فرق وام و تسهیلات این است که، هر وامی در حقیقت یک نوع تسهیلات به شمار می‌رود؛ در حالی که هر تسهیلاتی نمی‌تواند وام باشد.